Linux və Windows-da fayl sistemlərinin fərqi

 

Linux və Windows əməliyyat sistemləri müxtəlif disk strukturlarını və fayl sistemlərini dəstəkləyir. Onların  arasındakı fərqlər və xüsusiyyətlər aşağıda izah olunur.

1. Fayl Sistemləri

GNU/Linux:

EXT4 (Fourth Extended Filesystem): Linux üçün ən geniş yayılmış fayl sistemidir. Performans və etibarlılıq baxımından sürətli balans təmin edir.EXT4 (Fourth Extended Filesystem), Linux əməliyyat sistemi üçün ən çox istifadə edilən fayl sistemlərindən biridir. 2008-ci ildə istifadəyə verilmiş bu fayl sistemi, əvvəlki EXT3 fayl sisteminin inkişaf etdirilmiş bir versiyasıdır və daha böyük ölçülü fayllar və fayl sistemləri üçün dəstək, performans və etibarlılıq baxımından bir çox təkmilləşdirmələr təklif edir.

EXT4 16 terabayt (TB) ölçüyə qədər faylları və 1 exabayt (EB) ölçüyə qədər fayl sistemlərini dəstəkləyir.

XFS: Yüksək performanslı fayl sistemi. Xüsusilə böyük faylların işlənməsi üçün uyğundur.XFS fayl sistemi, SGI (Silicon Graphics, Inc.) tərəfindən 1994-cü ildə yaradılmış yüksək performanslı 64-bitlik bir fayl sistemidir. Əsasən Linux əməliyyat sistemi üçün nəzərdə tutulmuşdur və böyük faylların və fayl sistemlərinin idarə edilməsində yüksək effektivlik göstərir. XFS fayl sistemi aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:

Btrfs: Yeni nəsil fayl sistemi. Anında snapshot (surət) yaratma və verilerin sıxılması kimi xüsusiyyətlərə malikdir. Btrfs (B-Tree Filesystem) Linux üçün nəzərdə tutulmuş müasir fayl sistemlərindən biridir və yüksək performans, genişlənə bilənlik və inkişaf etmiş məlumat idarəetməsi kimi xüsusiyyətləri ilə tanınır. Btrfs ilk dəfə Oracle tərəfindən inkişaf etdirilib və hazırda açıq mənbə olaraq Linux nüvəsinə daxil edilib.RAID Dəstəyi:

Btrfs inteqrasiya edilmiş RAID dəstəyi ilə gəlir və RAID 0, 1, 5, 6 və 10 konfiqurasiyalarını dəstəkləyir. Bu, məlumatların etibarlılığını və performansını artırmağa kömək edir.

ZFS: Dataların bütövlüyünü qorumağa yönəlmiş inkişaf etmiş fayl sistemi. ZFS (Zettabyte File System) yüksək etibarlılıq, inteqrasiya edilmiş məlumatların qorunması və genişlənə bilənlik kimi xüsusiyyətlərə malik müasir bir fayl sistemidir. ZFS, Sun Microsystems tərəfindən yaradılıb və ilk dəfə Solaris əməliyyat sistemində istifadə edilib. Hal-hazırda açıq mənbə olaraq mövcuddur və müxtəlif əməliyyat sistemləri, xüsusilə FreeBSD və Linux-da istifadə edilir. ZFS-in unikal RAID-Z texnologiyası ənənəvi RAID-lərin problemlərini aradan qaldırır və məlumatların itirilməsinin qarşısını alır. RAID-Z dinamik olaraq müxtəlif RAID səviyyələrini idarə edə bilir və yüksək etibarlılıq təmin edir.

swap: Linux-da RAM çatışmazlığı hallarında istifadə olunan xüsusi bir disk bölümü.Swap kompüter sistemlərində RAM (Random Access Memory) istifadəsini optimallaşdırmaq üçün istifadə olunan yaddaş sahəsidir. Bu sahə, sabit disk üzərində xüsusi bir fayl və ya disk bölməsi (partition) kimi ayrılır və RAM dolduqda əməliyyat sisteminin yaddaş meneceri tərəfindən istifadə olunur. Swap sahəsi əsasən aşağıdakı məqsədlər üçün istifadə edilir:

Əməliyyat sistemi az istifadə edilən və ya aktiv olmayan prosesləri swap sahəsinə köçürərək RAM-ı daha vacib proseslər üçün sərbəst buraxır. Bu, aktiv proseslərin performansını artırmağa kömək edir.

Windows:

NTFS (New Technology File System): Windows-un standart fayl sistemidir. Təhlükəsizlik, fayl sıxılması və şifrələmə kimi xüsusiyyətləri dəstəkləyir.NTFS (New Technology File System) Microsoft tərəfindən Windows əməliyyat sistemləri üçün hazırlanmış bir fayl sistemidir. İlk dəfə 1993-cü ildə Windows NT 3.1 ilə təqdim edilən NTFS, FAT32 və digər əvvəlki fayl sistemlərinin məhdudiyyətlərini aradan qaldırmaq və daha etibarlı, genişlənə bilən bir fayl sistemi təmin etmək məqsədi daşıyırdı. Bu gün NTFS, Windows əməliyyat sistemlərinin standart fayl sistemi olaraq geniş şəkildə istifadə olunur.Böyük Fayl və Həcm Dəstəyi:

NTFS 16 eksabayta (EB) qədər həcmləri və 256 terabayta (TB) qədər faylları dəstəkləyə bilər. Bu, onu geniş saxlama tələbləri olan sistemlər üçün uyğun edir.

FAT32 (File Allocation Table): Əvvəllər geniş istifadə olunurdu, amma 4 GB-dan böyük faylları dəstəkləmir.  fayl sistemi Microsoft tərəfindən 1996-cı ildə təqdim edilmiş və əsasən kiçik fayl sistemləri və cihazlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu fayl sistemi, əvvəlki versiyalar olan FAT16 və FAT12-yə nisbətən daha böyük disk həcmlərini dəstəkləyir və geniş uyumluluq təklif edir. FAT32 əsasən USB sürücülər, SD kartlar, portativ cihazlar və bəzi kiçik saxlama məkanlarında istifadə olunur.Fayl və Həcm Məhdudiyyətləri:

FAT32, maksimum 4 GB ölçülü faylları və 8 TB ölçüyə qədər disk həcmlərini dəstəkləyir. Bu məhdudiyyətlər böyük faylları idarə etmək üçün uyğun deyil, lakin kiçik fayllar üçün effektivdir.

exFAT (Extended File Allocation Table) fayl sistemi Microsoft tərəfindən FAT32-nin məhdudiyyətlərini aradan qaldırmaq məqsədi ilə hazırlanmışdır. İlk dəfə 2006-cı ildə təqdim edilən exFAT, xüsusilə böyük faylları və disk həcmlərini dəstəkləyir, eyni zamanda FAT32-nin geniş uyumluluğunu qoruyur. Bu fayl sistemi əsasən USB sürücülər, SD kartlar və digər portativ saxlama cihazları üçün nəzərdə tutulmuşdur.Böyük Fayl və Həcm Dəstəyi:

exFAT 16 eksabayt (EB) ölçüsünə qədər disk həcmlərini və 128 petabayt (PB) ölçüsünə qədər faylları dəstəkləyə bilir. Bu, onu böyük faylların saxlanılması üçün ideal edir, məsələn, yüksək keyfiyyətli video faylları.

ReFS (Resilient File System), Microsoft tərəfindən Windows əməliyyat sistemləri üçün inkişaf etdirilmiş bir fayl sistemidir. İlk dəfə Windows Server 2012-də təqdim edilən ReFS, NTFS-dən daha müasir xüsusiyyətlər təqdim edir və məlumatların qorunması, etibarlılığı və genişlənə bilənliyi baxımından optimallaşdırılmışdır. ReFS, xüsusilə serverlər və məlumat mərkəzləri üçün nəzərdə tutulub.

Datalarınızın Qorunması və Bərpa:

ReFS, məlumatların qorunmasını artırmaq üçün inteqrasiya olunmuş məlumat yoxlama və bərpa xüsusiyyətləri ilə təchiz olunmuşdur. Faylların yoxlanması və mümkün səhvlərin avtomatik düzəldilməsi ilə məlumatların korlanmasının qarşısını alır. 

Partition və Volume Management (Disk Bölümləmə və Həcmlərin İdarə Edilməsi)

Linux distrolarda disk:

MBR (Master Boot Record) və GPT (GUID Partition Table): Linux həm MBR, həm də GPT disk bölümlərini dəstəkləyir. GPT, MBR-dən daha müasir və daha çox bölmə (partition) yaratmağa imkan verir.

LVM (Logical Volume Manager): Həcmlərin dinamik olaraq artırılması və azaldılması üçün istifadə olunur. Bu sistemdə fiziki disk bölümləri üzərində loqik həcmlər yaradılır.

fdisk, parted: Disk bölümlərini idarə etmək üçün istifadə olunan əsas vasitələr.

Windows distrolarda disk:

MBR və GPT: Windows da həm MBR, həm də GPT ilə işləyə bilir, ancaq bəzi köhnə Windows versiyaları GPT-nin tam dəstəyinə malik deyil.

Disk Management Tool: Windows-un quraşdırılmış disk idarəetmə vasitəsi. Buradan bölümlər yaratmaq, genişləndirmək və formatlamaq mümkündür.

Dynamic Disks: Fərqli disklərdən birləşdirilmiş loqik həcmlər yaratmağa imkan verir. Bu, RAID konfiqurasiyalarını dəstəkləyir.